Prangende vraag #2: Hoe universeel is de betekenis van één signaal eigenlijk?

Jouw prangende vraag over non-verbale communicatie beantwoord!

Heb jij een brandende vraag over non-verbale communicatie waar je altijd al antwoord op wilde? Dan ben je bij ons aan het juiste adres! We starten met een nieuw concept: De vraag van het moment. In deze blog staat telkens een prangend onderwerp van een van onze volgers centraal. Denk aan de betekenis van een bepaald signaal wat je vaak bij je collega of naaste terugziet of vragen over de baseline, leugendetectie of micro-expressies.

Deze week de vraag van John: ”Hoe universeel is de betekenis van één signaal eigenlijk?”
Onze trainer Henry en founder Denise, gaan hierover samen het gesprek aan.

Hoe universeel is de betekenis van één non-verbaal signaal eigenlijk?

Een groot deel van non-verbale communicatie is universeel en dus hetzelfde onder verschillende culturen, leeftijden, bij mannen en vrouwen en zelfs bij blinden en mensen mét zicht. Hierover krijgen we vaak vragen want, ”als het universeel is, hoe kan het dan dat er per cultuur verschillen zijn?”

Dit komt o.a. door een specifieke groep signalen, die niet onbewust vanuit emotie wordt getoond, maar waarbij binnen de cultuur of subcultuur een ongeschreven regel is ontstaan voor de betekenis van het specifieke signaal. Deze groep gebaren worden daarom ook vaak bewuster gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan het opsteken van de duim of de manier waarop we op onze vingers tellen.

Het tellen op de vingers wordt in verschillende culturen anders gedaan; bijvoorbeeld beginnend bij de duim of juist bij de pink. Dit is geen uiting van een emotie, maar een cultuurgebonden manier van het uitbeelden van tellen. Wat dus ook bewuster wordt gedaan dan bijvoorbeeld een ‘zelftroostend’-signaal waarbij je met je handen lichtjes over elkaar wrijft, vaak bij spanning of ongemak.

De invloed van de context

En ook de context binnen eenzelfde cultuur kan hierop invloed hebben. Denk maar eens aan het opsteken van je duim. Stel je bent docent en je steekt je duim op naar de klas, dan zullen de studenten dit opvatten als een signaal van ‘prima’ of ‘goed gedaan!’. Maar stel nou dat je in diezelfde cultuur naast de weg staat en al kijkend naar de auto’s, je duim omhoog steekt. Dan zal het gebaar door de automobilisten niet worden opgevat als ‘dat ze zo goed aan het autorijden zijn’. Maar is er een grote kans dat er een auto voor je stopt om te vragen of je een lift nodig hebt. Plaats je dit signaal in een heel andere cultuur, bijvoorbeeld in een ander land, dan kan het opsteken van je duim juist weer als een meer negatieve uiting worden gezien.

”Wanneer je een signaal in een andere context plaats, kan de betekenis ervan ook compleet veranderen.”

Binnen subculturen of een andere context binnen eenzelfde cultuur, kan een bepaald gebaar dus een andere betekenis krijgen. Deze groep signalen worden ‘emblemen’ genoemd en zijn dus niet universeel in hun betekenis. Een belangrijk verschil met de vele andere signalen die wél universeel zijn, is dat deze laatste groep door een ander hersendeel wordt aangestuurd op basis van een emotionele trigger. Terwijl bij emblemen er een specifieke verbale betekenis aan het signaal gekoppeld is, in plaats van een emotionele trigger.

Bewust of onbewust?

Bij weer andere signalen werkt dit anders. Denk aan de signalen van zelftroosting, de pacifiers. Aan deze meer wrijvende signalen zit geen concrete verbale betekenis. Het is niet duidelijk wat je specifiek met het signaal bedoeld. Het zit in de richting van ‘ongemak’, maar het is ook zo specifiek als bijvoorbeeld ‘ik ben overspannen en wil een knuffel’. Denise: ”Dit komt, doordat de uiting van deze signalen meer onbewust gebeurt. Je vingers opsteken, zoals je duim, zet je vaak bewust of semi-bewust in. Het is een gekozen beweging die je maakt.

Bij wrijvende signalen verloopt dit proces anders, deze bewegingen gebeuren vaak onbewust. Je raakt jezelf dan aan om te troosten of jezelf gerust te stellen. Bijvoorbeeld bij spanning of onzekerheid. Het is niet zo dat je denkt ‘oké, ik ga mijn hals nu even aanraken’ en dat je dit dan doet. Mensen hebben dit gedrag vaak zelf niet eens door.”

Denise: ”De uiting van een signaal kan zowel bewust als onbewust gebeuren. Het ligt eraan of het om een gekozen beweging gaat.”

”Het grappige is echter wel, dat vaak als je iemand attendeert op een bepaalde gedraging, dat die persoon zich vaak wel kan herinneren dat hij/zij dat deed. Dus ergens slaat je brein die informatie wel op en zou je kunnen spreken van een soort semi-bewustzijn. Het grote verschil zit echter in de beweegredenen achter een specifiek non-verbaal signaal. Doet iemand dit om een punt te maken of een aanwijzing te geven? Of ontstaat het signaal eerder vanzelf, als reactie op een bepaalde emotie of gevoel?”

Je zou jezelf ook kunnen trainen om meer te letten op de signalen die jij zelf geneigd bent om te laten zien in bepaalde situaties. Of bewuster letten op welke signalen anderen laten zien in een gesprek, zowel op werk als privé. Op deze manier kan je signalen ook beter leren herkennen zodat je er effectiever op in kan spelen. En, indien gewenst, bepaalde signalen bij jezelf kan gaan aanpassen.

Meer weten over non-verbale signalen?

Wil je hier meer over weten? Klik dan door naar het artikel waarin we dieper ingaan op het concept ‘proxemics’ en ook meteen de micro-expressies in het gezicht met je bespreken. En bekijk ook eens onderstaande video, waarin Denise en Henry samen dieper op de materie ingaan!

Enthousiast geworden?

In onze trainingen leren we je alles over hoe lichaamstaal zich tot non-verbale communicatie verhoudt en hoe je non-verbale signalen kunt herkennen. Ben je benieuwd? Kijk dan eens op deze pagina’s wat je allemaal gaat leren: Lichaamstaal Fundamentals Training of wordt een echte Pro door het volgen van onze Lichaamstaal Professional Training.

Zien we je snel?